118329873 3365860453435316 6683358994215095275 o
#TimorLeste #UNTL 27 Agostu 2020
Magnífiku Reitór Universidade Nacional Timor Lorosa’e (UNTL) nian, Profesór Doutór Francisco Miguel Martins, partisipa iha Grande Debate ne’ebé realiza husi Institutu Defesa Nacionál (IDN) ho tópiku “Polítika Nasional Edukasaun”, iha Palácio Nobre Lahane, Díli, (26/08).

 
118004402 3365861286768566 9077577589275775995 o
Iha debate ne’e modera husi Prezidente Konsellu Imprensa (CI), Sr. Virgilio Guterres, ho fonte sira mak hanesan, S.E. Ministru Edukasaun Juventude i Desportu, Doutór Armindo Maia, Deputadu Antoninho Bianco, Diretór Ezekutivu FONGTIL Sr. Daniel Santos do Carmo, no Pe. Martinho Gusmão.
 
118520249 3365861110101917 7482346266672529432 o
 
Audiénsia iha sesaun refere maka mai husi Membru Governu , Parlamento Nasional, Membru F-FDTL, Membru PNTL, Akadémiku sira, Sosiedade Sívil, parte Relijiozu no konvidadu sira.
 
Média UNTL
Foto : Agostinho da Cruz e Silva

Comment

WhatsApp Image 2020 08 27 at 15.48.49

#TimorLeste # UNTL #FEAH 27 Agostu 2020

Universidade Nacional Timor Lorosa’e (UNTL), Fakuldade Edukasaun, Arte no Uumanidade (FEAH) nia Departamentu Ensinu Kímika (DEK), nia estudante Luciano dos Santos Pereira, deskobre métodu transforma tasi-been 🌊 ba bee-moos 🚰, liuhusi peskiza esperimentál ne’ebé halo iha Likisa ho durasaun tinan tolu.

Peskiza refere lokaliza iha Munisípiu Likisa, ho objetivu atu aplika koñesimentu teóriku hodi deskobre inovasaun, no Luciano mós aplika métodu esperimentál ho durasaun tinan tolu, no uza tasi-been hanesan amostra.

“Atu hetan benefísiu peskiza nian mak meiu ida ba hamosu asaun foun no inovasaun no agora ita asiste tasi been bele prodús ba bee moos, ne’e mak parte ida husi aplikasaun teoria iha terrenu, liuliu hakbesik siénsia ba komunidade”, dehan Luciano.

Iha faze prosesamentu tasi-been ba bee moos, Luciano 👨‍🔬 konsege halo destilasaun iha laboratóriu 🧪 ⚗️, fasilidade hanesan plet, balaun destilasaun, kondensadór hodi halo destilasaun no uza plet hodi evapora tasi-been no iha faze tuir bele haketak bee ho masin.

WhatsApp Image 2020 08 21 at 11.54.02

“Momentu peskiza iha 2017 to’o 2018, iha demonstra katak bee ne’ebé konsege destila bele konsumu, nune’e komunidade sira komesa konsumu ona 🥤 no sira observa katak bee ne’e moos, halo sira bele konsumu, estudante Luciano halo kedas peskiza ba komunidade sira ida-ida esplika sira bele konsumu ona bee mos ne’e”, esplika Luciano.

Peskizadór deskobre katak, iha inisiu nia halo estudu esperimentál ne’e atu kompleta nia monografia ba kursu lisensiatura nian iha DEK no husi rezultadu ne’ebé atinje katak, bele ona transforma tasi-been ba bee moos, ho nune’e nia fiar an liután hodi dezenvolve peskiza ne’e ba oin, no enkoraja nia maluk estudante sira atu la kompara-an ho ema seluk nia kna’ar, maibé konsentra no dedika-an iha idak-idak nia estudu.

“Husu ba kolega estudante sira universidade nasionál nian, atu la kompara aan ho ema seluk tanba kna’ar diferente, ha’u nu’udar estudante hatudu ita-nia konsentrasaun iha ita-nia estudu hodi dedika-an ho loloos iha área ida hodi deskobre segredu aplikasaun teoria nian”, tenik Luciano.

Aleinde hatudu satisfasaun iha rezultadu ne’ebé atinje, peskizadór mós nafatin propoin ba universidade atu konsentra no promove pilar ida peskiza nian hodi deskobre koñesimentu foun iha komunidade no hamosu inovasaun ba Timor-Leste.

Média UNTL: Geraldino P. Magno (estajiáriu).
Foto : Humberto Alves (estajiáriu) no Arkivu DEK-FEAH

Comment

IMG 3878

#TimorLeste #UNTL #KFP 26 Agostu 2020

Magnífiku Reitór Universidade Nacional Timor Lorosa’e (UNTL) nian, Profesór Doutór Francisco Miguel Martins, akompaña hosi Prezidente Komisaun Funsaun Públika (KFP), Profesór Doutór Faustino Cardoso Gomes, fó pose ba Diretór Nasionál Auditoria i Kontrolu Kualidade, Sr. José Afonso da Silva, no Diretór Nasionál Planu i Finansas, Sr. Egídio do Santos Filipe, iha Kampus Sentrál-UNTL (25/8), Díli Timor-Leste.

IMG 3915

Reitór UNTL, iha nia diskursu hato’o parabéns no orgullu ba emposadu nain rua ne’ebé konsege pasa iha teste, hafoin partisipa no konkore ba vaga rua ne’e, no husu atu hala’o kna’ar ho lealdade, imparsialidade no responsabilidade.

“Iha asinatura termu aseitasaun ne’e imi-nain rua kumpri, ho onestidade, imparsialidade no responsabildade boot hodi ezekuta imi nia funsaun ho diak, no kuida nafatin komprimisiu sira ne’e too mandatu remata tuir prazu ne’ebé iha”, tenik Reitór.

IMG 3959

Reitór salienta liután katak, importante iha ezekusaun kna’ar ne’e maka tenki iha komunikasaun diak no konfirmasaun molok foti desizaun iha área ne’ebé atua.

Iha diskursu Prezidente KFP nian hateten katak, liuhusi leitura ba termu aseitasaun hatuur ho responsabilidade boot iha kna’ar ne’ebé emposadu sira hetan.

“Bainhira ita rona emposadu sira lee testu aseitasaun, nia konteúdu ne’e todan no nakonu ho responsabilidade iha prosedimentu ida, ne’ebé ita idaidak tuir no partisipa iha pose nu’udar funsionáriu públiku ka nu’udar titulár kargu”, hateten Prezident KFP.

IMG 3875

Iha serimónia refere, Prezidente KFP nian entrega mós sertifikadu apresiasaun ba UNTL nia kontribuisaun, valoriza hodi disponibiliza estudante finalista sira universidade nasionál nian ne’ebé halo estájiu no kontribui durante prosesu Teste Elektróniku ba promosaun Pur-Méritu Rejime Jerál Funsaun Públiku, ne’ebé hahú husi loron 9 fulan setembru 2019 to’o loron 22 fulan novembru 2019.

Partisipa iha tomada de posse ne’e Presidente Komisaun Funsaun Públika, Profesór Doutór Faustino Cardoso Gomes, Diretora Nasionál Forsa Traballu no Mobilidade-KFP, Sra. Anita Tavares, Proreitór sira UNTL nian, Dekanu sira, Administradór Jerál, Diretór Nasionál, Xefe Departamentu sira, inklui konvidadu no família emposadu sira.

IMG 3966

Média UNTL: Mateus Gonçalves
Foto https: Mateus Gonçalves

Comment

WhatsApp Image 2020 08 26 at 10.19.58

#TimorLeste #UNTL #FCS #SEAK #SEJD 26 Agostu 2020

Universidade Nacional Timor Lorosa’e (UNTL), nia Fakuldade Siénsia Sosiál (FCS), komemora tinan 45 loron ezisténsia FALINTIL nian (20/08) no tinan 21 Konsulta Populár (30/08) liuhusi semináriu ho tema “Um País, Um Povo, Uma Identidade” iha Kampus Kaikoli UNTL nian Díli (25/08).

Reprezentante Magnífiku Reitór nian, Profesór Miguel Maia dos Santos, hateten objetivu eventu nian atu komemora loron istóriku ezisténsia FALINTIL no Konsulta Populár nian, hodi konvida oradór sira partilla informasaun hametin espiritu patriotizmu no nasionalismu estudante sira nian.

WhatsApp Image 2020 08 26 at 10.20.08

“Ita konvida oradór husi parte Governu, Akadémiku no seluk tan, nune’e sai konjuntura ida bele fahe informasaun ba estudante sira, hodi hametin Espíritu Patriotizmu, Nasionalizmu, hametin Unidade Nasionál nomós valoriza nafatin eroi no luta na’in sira-nia sakrifisiu,” tenik Profesór Miguel.

Proreitór mós apresia ho inisiativa Fakuldade nian no dezeja katak iha eventu akadémiku refere bele halibur hamutuk ideia sira ne’ebé pertinente no relevante ba tema “Nasaun ida, Povu ida no Identidade Ida” atu jerasaun foun universitáriu sira bele hatene.

Iha fatin hanesan oradór dahuluk, Sekretáriu Estadu Arte I Kultura (SEAK), S.E. Sr. Teófilo Caldas, partilla katak, atu konserva valór istóriku importante sira FALINTIL nian no memória Konsulta Populár nian importante ba estudante sira.

WhatsApp Image 2020 08 26 at 10.20.24

“Ita agradese ba universidade nasionál nia Fakuldade ne’ebé realiza semináriu ne’e para ita bele sensibiliza estudante sira-nia koñesimentu oinsa mak atu koñese no halo konservasaun no valoriza patrimóniu kulturál no patrimóniu istóriku iha territóriu Timor-Leste”, tenik S.E. SEAK Sr. Caldas.

Atu konserva patrimóniu kultura no istóriku nian SEAK hatutan katak Governu iha kompetensia hanesan edifisiu orijem portugés nian, fatin abrigu luta na’in sira-nian nomós pouzada sira atu bele dezenvolve sai fatin turistiku hodi atrai turista sira maibé presiza sidadaun hotu nia kontribuisaun.

Oradór sira mak, SEAK ko’alia kona-ba “Conservação Património Histórico e Identidade Cultural em Timor-Leste”, Sekretariu Estadu Juventude no Desportu koalia kona-ba “Polítika Sekretariu Estadu ba Dezenvolvimentu Juventude no Desportu Recente/ Futuru”, no husi parte Akadémika nian Profesór Doutór Anterro Bendito da Silva koalia ona-ba “A Concepção de Um País: o Pensamento Nacionalista”.

Partisipa iha Semináriu refere Dekanu FCS nian, ho nia estrutura inklui Diretór Departamentu sira, Dosente, estudante no konvidadu sira.

Média UNTL : Santidade Ribeiro (estajiária), Zita Menezes (estajiária)
Foto : Agostinho da Cruz e Silva, Rafael dos Reis (estajiáriu)

Comment

WhatsApp Image 2020 08 19 at 17.41.24 1

#TimorLeste #UNTL #UNWOMEN 21 Agostu 2020

Universidade Nacional Timor Lorosa’e (UNTL), nia Profesór Doutór Francisco Miguel Martins, kuarta-feira ne’e (19-08) iha Kampus Sentrál UNTL Díli, ho reprezentante UN Women nian iha Timor-Leste, Sra. Sumita Caminha, diskute kona-ba “Programa Kampus Seguru” (PKS) no aprezenta planu programa nian atu implementa iha UNTL.

Reitór UNTL nian hateten katak, parte UN Women iha Timor-Leste aprezenta planu kona-ba PKS nian ne’ebé sei implementa iha universidade nasionál.

"Ohin sira mai haree fila-fali ba MoU entre UNTL ho UN Women ne'ebé asina iha fulan Marsu 2020 kona-ba implementasaun PKS no aprezenta planu implementasaun programa nian", tenik Reitór.

WhatsApp Image 2020 08 19 at 17.41.21

Magnífiku Reitór mós akresenta katak iha ona matadalan ba implementasaun PKS nian, téknikamente sei responsabiliza husi Proreitóra ba Asuntu Provedoria no Akonsellamentu (PRAPA) UNTL nian, Dra. Teresa António Madeira Soares .

Iha fatin hanesan reprezentante UN Women nian hateten, iha enkontru koalia liu kona-ba akordu ne’ebé antes ne’e iha tiha ona liuliu implementasaun PKS.

“Ohin ami halo diskusaun kona-ba akordu ne’ebé asina tiha ona entre instituisaun rua, hodi diskute no haree oinsa bele implementa ba programa sira ne’ebé planeadu, tanba ne’e faze dahuluk sei halo peskiza ba resintu kampus UNTL tomak atu hatene kondisaun universidade nian hodi apar ho programa sira ne’ebé sei implementa”, hatutan reprezentante UN Women.

Aleinde PKS, UN Women sei apoiu mós rekursu balun ba Sentru Estudu Jéneru-UNTL, oferese formasaun ba Departamentu Komunikasaun Sosial nian no Departamentu Média i Komunikasaun UNTL nian, atu hasae liután sira-nia koñesimentu iha área Jornalismu nian.

WhatsApp Image 2020 08 19 at 17.41.24

Partisipa mós husi Proreitór ba Asuntu Kooperasaun, Profesór Doutór Eduardo Aniceto Serrão, parte UN Women nian Sra. Tereza Verdial (National Programe Officer Womens Economic Empowerment) no Hyeri Hyun (Gender Officer).

Média 📒: Agostinho da Cruz e Silva
Foto 📷 : Agostinho da Cruz e Silva

Comment