#TimorLeste # UNTL #FEAH 27 Agostu 2020
Universidade Nacional Timor Lorosa’e (UNTL), Fakuldade Edukasaun, Arte no Uumanidade (FEAH) nia Departamentu Ensinu Kímika (DEK), nia estudante Luciano dos Santos Pereira, deskobre métodu transforma tasi-been 🌊 ba bee-moos 🚰, liuhusi peskiza esperimentál ne’ebé halo iha Likisa ho durasaun tinan tolu.
Peskiza refere lokaliza iha Munisípiu Likisa, ho objetivu atu aplika koñesimentu teóriku hodi deskobre inovasaun, no Luciano mós aplika métodu esperimentál ho durasaun tinan tolu, no uza tasi-been hanesan amostra.
“Atu hetan benefísiu peskiza nian mak meiu ida ba hamosu asaun foun no inovasaun no agora ita asiste tasi been bele prodús ba bee moos, ne’e mak parte ida husi aplikasaun teoria iha terrenu, liuliu hakbesik siénsia ba komunidade”, dehan Luciano.
Iha faze prosesamentu tasi-been ba bee moos, Luciano 👨🔬 konsege halo destilasaun iha laboratóriu 🧪 ⚗️, fasilidade hanesan plet, balaun destilasaun, kondensadór hodi halo destilasaun no uza plet hodi evapora tasi-been no iha faze tuir bele haketak bee ho masin.
“Momentu peskiza iha 2017 to’o 2018, iha demonstra katak bee ne’ebé konsege destila bele konsumu, nune’e komunidade sira komesa konsumu ona 🥤 no sira observa katak bee ne’e moos, halo sira bele konsumu, estudante Luciano halo kedas peskiza ba komunidade sira ida-ida esplika sira bele konsumu ona bee mos ne’e”, esplika Luciano.
Peskizadór deskobre katak, iha inisiu nia halo estudu esperimentál ne’e atu kompleta nia monografia ba kursu lisensiatura nian iha DEK no husi rezultadu ne’ebé atinje katak, bele ona transforma tasi-been ba bee moos, ho nune’e nia fiar an liután hodi dezenvolve peskiza ne’e ba oin, no enkoraja nia maluk estudante sira atu la kompara-an ho ema seluk nia kna’ar, maibé konsentra no dedika-an iha idak-idak nia estudu.
“Husu ba kolega estudante sira universidade nasionál nian, atu la kompara aan ho ema seluk tanba kna’ar diferente, ha’u nu’udar estudante hatudu ita-nia konsentrasaun iha ita-nia estudu hodi dedika-an ho loloos iha área ida hodi deskobre segredu aplikasaun teoria nian”, tenik Luciano.
Aleinde hatudu satisfasaun iha rezultadu ne’ebé atinje, peskizadór mós nafatin propoin ba universidade atu konsentra no promove pilar ida peskiza nian hodi deskobre koñesimentu foun iha komunidade no hamosu inovasaun ba Timor-Leste.
Média UNTL: Geraldino P. Magno (estajiáriu).
Foto : Humberto Alves (estajiáriu) no Arkivu DEK-FEAH